Best een stevige uitdaging. Want over Jeanne Rivière (ca. 1520-1596) is maar weinig bekend. Zijn echtgenote komt in Plantijns brieven nauwelijks voor. Huisvriend Justus Lipsius merkte wel eens op dat ze een goede vrouw was. ‘Ze hield van haar man’, schreef hij, ‘en was goed in de zaken die met de familie en het huishouden hadden te maken.’
Maar veel meer weten we niet. In de weinige teksten over haar blijkt vooral dat Jeanne niet erg aanwezig was in het professionele leven van haar man. Interessant, vond Specht.
Meteen schoten de woorden 'out of office' door mijn hoofd, een heel hedendaags concept. Had Jeanne Rivière vandaag geleefd, zou je waarschijnlijk veel 'out-of-office' replies van haar krijgen.
Op zoek naar Jeanne
In de drukkerij moest ze Jeanne dus niet zoeken. Maar hoe zou de vrouw dan hebben geleefd? Liet ze subtiele sporen na in de enorme collectie beelden? Specht doorzocht alle verschillende onderwerpen en categorieën, op zoek naar persoonlijke tekenen van leven.
‘Vooral de totaliteit van de collectie heeft me geïnspireerd’, vertelt de grafisch vormgever. ‘Online krijg je geen context mee van de beelden. Ze staan allemaal los, maar ook naast elkaar. Je kan niet zien in welke omgeving de illustraties oorspronkelijk werden gedrukt.’
‘Dus liet ik me leiden door mijn vrijheid, intuïtie en verbeelding. Ik verzamelde de illustraties waarvan ik aanvoelde dat ze interessant waren om een beeld van de enigmatische vrouw te schetsen, grafisch en inhoudelijk. Dat waren er een heleboel. Vooral de botanische, architecturale en wiskundige beelden trokken me aan. Wellicht door hun strakke lijnenspel. Uiteindelijk maakte ik daaruit een ‘best of’-selectie waar ik het finale werk mee maakte.’
Humor en kritiek
Het resultaat is fascinerend. Een bijzondere filmaffiche van een imaginaire film over de vrouw van de beroemde zakenman. De film heet 'Jeanne Rivière, Out of office'. De poster is strak vormgegeven, met verschillende lagen. Een perfecte compositie van oud en nieuw: Specht gaf het hedendaagse concept van de filmaffiche een historische invulling met vier verschillende lettertypes en andere elementen uit de wereld van Plantijn.
Promotie dus voor een biopic over de afwezige vrouw van Plantijn, zo afwezig dat de heldin niet eens op haar eigen affiche verschijnt. Specht verpakt haar kritische blik met een laagje humor. ‘The movie not out’, lees je rechtsboven in de hoek. ‘Never playing in theaters near you since she was never there to tell her real story.’
Straffe quotes
Op een filmposter horen straffe quotes. ‘Van BV’s die iets over de film zeggen’, verklaart Specht. ‘Ik liet haar man aan het woord, en ook Max Rooses (1839-1914), Belgische schrijver en curator van het Museum Plantin-Moretus. Zijn quote heeft hij daadwerkelijk uitgesproken. De citaten van Plantijn heb ik zelf uitgevonden. Noem het: inlevingsvermogen.
Zelfs met een afwezige filmster straalt de affiche iets positiefs uit. Warme kleuren, levendige planten, de suggestie van een lachende bloem met blozende kaken. Wat een contrast met het donkere portret van Jeanne Rivière in het museum! ‘In de beelden die we van haar kennen, staat ze overal nors, somber en zelfs ongelukkig op.’ Specht krabde het sombere laagje weg en gaf haar filmster extra glans.
Internationale draai
De poster is een risoprint met felle kleuren, in een genummerde oplage van 50. ‘Riso printing’ is een aparte druktechniek uit Japan. Het is een combinatie van zeefdrukken en fotokopiëren met stencils, een proces dat veel sneller en goedkoper is dan het traditionele zeefdrukken.
Het printen gebeurt op een ‘Risograph’: een digitale duplicator van stencils, in 1986 uitgebracht door de Riso Kagaku Corporation. Het bedrijf werd beroemd dankzij dit apparaat, en drukte ook in emulsie-inkt, stencilmasters en andere dupliceerproducten. ‘Ik vond het een mooi gegeven om de affiche met deze Japanse druktechniek een internationale draai te geven.’
Risographs zijn ontworpen voor het drukken van grote volumes. ’Al kan je 50 posters niet meteen een groot volume noemen’, vertelt Specht. ‘Dat is bewust zo: het zijn er zo weinig omdat zo weinig mensen Jeanne hebben gekend. Er zal dus vrijwel geen publiek zijn voor de film, en maar goed ook, want de film zal nooit uitkomen.’
Intuïtie, experiment en vrijheid
Specht heeft op heel wat plaatsen gewoond en gewerkt. ‘Kaapstad, Brussel, Princeton, New York, Antwerpen. Al deze ervaringen en het voortdurende verhuizen hebben me gevormd als een creatief persoon. Vrijheid is het belangrijkste element in mijn leven.’
Sinds ze weer ‘vast’ in Antwerpen is sinds 2013, kwam er meer balans in haar leven. 'Mijn stijl is daardoor meer uitgesproken geworden. Al wordt de integratie van intuïtie en experiment in mijn werk altijd belangrijker. Ik moet mezelf opnieuw kunnen uitvinden van tijd tot tijd. Als de behoefte aan verandering er is, wil ik ernaar handelen.’
Beide elementen komen terug in haar werk. ‘Mijn ontwerpen raken zowel het rationele als het organische veld. Rationeel is alle kennis die mijn opleiding heeft opgeleverd. Het organische is de bagage die het leven me gaf. Ik hou ervan als ik erin slaag om die twee velden in een ontwerp te laten overlappen.’
Deze filmaffiche vertrekt vanuit vrijheid en verbeelding. Het sluit daarom goed aan bij mijn persoonlijke werk. Maar het is ook helemaal anders omdat ik meestal mijn eigen beelden maak en zelden aan de slag ga met illustraties van andere ontwerpers. In dit geval maakte ik een boeiende uitzondering.
Over de kunstenaar
Stephanie Specht (°1982, Antwerpen) is grafisch vormgever. Ze studeerde in 2004 af in grafische vormgeving aan de Academie van Beeldende Kunsten in Antwerpen. Als zelfstandig vormgever spitst ze zich toe op logo’s, illustratie en boekontwerp.
De samenwerking met Museum Plantin-Moretus gaat al langer mee. Specht verzorgde eerder al de vormgeving voor museumbrochures en visuals voor andere projecten zoals de kinderateliers.
