Het atelier
Het drukkersatelier was het kloppende hart van het bedrijf. Ze werd in 1580 in gebruik genomen. Voor die tijd stonden er al zeker 16 drukpersen. Het personeelsbestand telde 56 man: 32 drukkers, 20 zetters, 3 proeflezers en één niet-gekwalificeerd werkman. Dat was de toestand in 1575. Plantins bedrijf was toen de grootste typografische onderneming in de wereld.
De letterkasten
Aan de letterkasten, op houten standen, stonden de zetters. Welke kast moest worden gebruikt? Dat hing af van het alfabet – cursief, Grieks, Hebreeuws, … – en van de grootte van de letter.
De zetter zette de loden letters in een zethaak samen tot een regel. Opeenvolgende regels werden vervolgens bijeengebracht op een stevig houten bord of galei. Zo ontstond er geleidelijk een kolom of een pagina. Eén zetsel telde een aantal pagina’s, afhankelijk van het formaat van het boek of de publicatie: 2, 4, 6, 8, 12 of 16. Het zetsel kwam terecht in een vorm die op de pers werd geplaatst. Houten blokjes hielden alles op hun plaats. Nu was het zetsel klaar voor druk. Na het hele proces van drukken en proef-lezen verdeelde de zetter de letters weer in de letterkast. Per werkdag maakte een zetter doorgaans één vorm klaar.
De drukpersen
De vijf persen tegen de buitenmuur zijn uit de 17e of 18e eeuw. Zij werken nog en zijn allemaal uniek.
Het eigenlijke drukproces in het kort? Eerst werd het vastgezette zetsel op de pers ingeïnkt met half-ronde bollen: de ‘tampons’. Vervolgens werd het lichtjes bevochtigde papier vastgeklemd tussen het frisket en het timpaan. Met een plotse beweging kwam het in contact met het zetsel. Tot slot maakte de drukker het bedrukte papier los en werd dit te drogen gehangen. Per dag konden op één pers in het geval van een ‘gewoon’ boek 1250 vellen aan weerskanten worden bedrukt. Dat vergde met andere woorden dagelijks 2500 drukbewegingen van de drukker! Een helper hielp hem daarbij.
De oudste persen ter wereld
Plantin zelf of zijn schoonzoon Jan I Moretus hebben de beide drukpersen van circa 1600 misschien nog gekend. Ze hebben zichtbaar een bewogen leven achter de rug; ze zijn nu onvolledig en dus buiten werking. Dit zijn de oudste nog bewaarde drukpersen ter wereld.
