Overslaan en naar de inhoud gaan

Mercatorkaart van Vlaanderen op topstukkenlijst Vlaamse Gemeenschap

Met zijn kaart Vlae[nderen.] Exactissima [Flandriae descriptio gaf Gerard Mercator ca. 1540 een verbazend nauwkeurige kaart uit van het vroegere graafschap Vlaanderen.

Het is een wandkaart van 96 op 125 cm, samengesteld uit negen kopergravures.

Rond de eigenlijke kaart, ­door Mercator opgedragen aan keizer Karel V, is een fries voorhanden met links en rechts de wapen­schilden en banieren van de Vlaamse steden en boven- en onder­aan de namen van de graven van Vlaanderen van in de 9de eeuw tot keizer Karel. In de vier hoeken vindt men de zogenaamde beren (verbastering van het Franse 'pairs') die oude edele families van Vlaanderen voorstellen.

De kaart werd volgens de tekst tegelijkertijd te Antwerpen, Gent en Leuven te koop aangeboden ('Veneunt Handoverpiae sub rubro castro, Gandavi e regione divae Pharahil­dis, Lovanii sub sole aureo'). In de vermelde huizen waren op dat ogenblik de drukkers-boekhandelaars Guilielmus Montanus (Van den Berg), Pieter de Keysere en Bartholomae­us Gravius werkzaam.

Ontstaansgeschiedenis Mercatorkaart

Veel is gespeculeerd over de ontstaansgeschiedenis van de kaart. 'Op vraag van enkele handelaars overwoog hij [Mercator] met groot enthou­siasme een beschrijving van Vlaanderen, nam dit plan ter hand en voltooide het werk er (d.i. Leuven) in korte tijd' (magna animi alacrita­te mercatoribus quibusdam urgentibus Flandriae descriptionem meditatus et aggressus est brevique temporis intervallo ibidem expedivit), zo schreef Walter Ghim, Merca­tors biograaf, over deze kaart van Vlaanderen.

Sommige auteurs menen dat Mercator de kaart samenstelde op basis van zijn eigen topografische waarne­min­gen, anderen zijn de mening toegedaan dat Merca­tor hiermee slechts de eerder in 1538 verschenen kaart van Vlaanderen van Pieter Van der Beke navolgde. Recente studies wijzen echter ondubbelzinnig uit dat Mercators kaart van Vlaanderen, hoewel ze sommige elementen van Van der Beke overneemt, veel nauw­keuriger is en meer steden en dorpen vermeldt.

Mercatorkaart in het museum

Mercators Vlaanderen-kaart kende heel wat navolging in andere atlassen. R. Karrow vermeldt voor de zestiende eeuw niet minder dan vijftien kaarten van Vlaanderen die een navolging waren van Mercators kaart en waarvan de helft in Italië uitge­geven werd.

Alleen in Museum Plantin-Moretus is een exemplaar van Mercators kaart van Vlaanderen bewaard. Dit exem­plaar is vrij merkwaardig: de helft van de mid­delste gravure bovenaan ontbree­kt en de car­touche rechts onderaan bevat geen tekst. Omdat ook verschillende papiersoorten zijn gebruikt, kan veronder­steld worden dat het hier in feite om een proefdruk gaat.

De kaart werd op 17 maart 1877 aangekocht door het museum Plantin-Moretus uit de verzameling van de Mechelse kanunnik C.B. de Ridder.

 

Museum Plantin-Moretus

Unesco werelderfgoed

Slogan icons

Meld je aan voor de nieuwsbrief