Het gaat om een ontwerp dat Rubens maakte in opdracht van de familie Moretus voor een illustratie in het boek ‘Opticorum libri sex’ van de wiskundige en fysicus Franciscus Aguilonius. Dat natuurkundige werk over optica werd in 1613 uitgegeven door Plantijns uitgeverij.
De aankoop van dit tot voor kort onbekende ontwerp van Rubens betekent een verrijking voor het in Vlaanderen bewaarde erfgoed. Het gaat om een ‘topstuk’ dat de vaak nauwe samenwerking tussen Rubens en de Moretus-familie illustreert. Voor de collectie van het Museum Plantin-Moretus is deze tekening een belangrijke aanwinst.
De ‘Opticorum libri sex’ - oftewel ‘Zes boeken over optica’ - van de jezuïet Franciscus Aguilonius (1567-1617) was een van de allereerste publicaties van de Plantijnse uitgeverij waaraan Rubens zijn medewerking verleende. Het boek geeft een uitvoerig overzicht van de toenmalige kennis van optica. Behalve de titelpagina, ontwierp Rubens ook de titelvignetten voor de zes delen van het boek.
Op de recent ontdekte tekening, een ontwerp voor het laatste boekdeel over projecties, knielt een geleerde met een armillarium – oftewel een hemelglobe voorzien van metalen ringen die de belangrijkste cirkels van de hemel voorstellen. Een putto verlicht met een brandende toorts de globe. De schaduw van de ringen op de grond wordt bestudeerd door twee andere putti. In zijn boek beschrijft Aguilonius de vele mogelijke toepassingen van projecties in wetenschap en kunst.
Na vier eeuwen komt dit ontwerp nu terug thuis.
Bijzondere ontdekking
De tekening behoorde tot de 18de-eeuwse privécollectie van de markies van Lagoy, Jean-Baptiste-Florentin-Gabriel de Meryan (1764-1829). Nadien bleef ze in handen van de familie, daardoor was het ontwerp tot voor kort volledig ongekend. Wetenschappers vermoedden dat het verloren was gegaan.
Dat een dergelijke ongekende tekening van Rubens terug boven water komt, is een uitzonderlijke gebeurtenis. Al helemaal bijzonder is dat ze vanaf nu in een Vlaamse openbare instelling door een breed publiek te bewonderen zal zijn.
Kom dat zien
Voor wie de tekening met eigen ogen wil zien, organiseert het Museum Plantin-Moretus een toonmoment tijdens het weekend van 25 en 26 september én dat van 22, 23 en 24 oktober. Telkens van 10 tot 16.45 uur (op zaterdag 25 september pas vanaf 13 uur). Toegang tot deze presentatie in de leeszaal is inbegrepen in het museumticket. Tickets zijn vooraf online te reserveren.
Deze verloren gewaande tekening zal eveneens schitteren in de tentoonstelling Van crabbeling tot carton. Tekenen in de tijd van Bruegel en Rubens in het najaar van 2023. Deze expo toont de 80 mooiste oude tekeningen uit Vlaamse collecties. Samen geven ze een verbluffend overzicht van wie, waarom en hoe men in de 16de en 17de eeuw in onze contreien tekende. Voor dit tentoonstellingsproject ontving het Museum Plantin-Moretus recent nog een prestigieuze beurs van 81.000 euro van de internationaal gerenommeerde Getty Foundation, in kader van The Paper Project: Prints and Drawings Curatorship in the 21st Century.
Maar liefst 1.227 prenten en tekeningen uit de collectie van het Museum Plantin-Moretus werden tot op heden erkend als Vlaams Topstuk. Met de expo 'Van crabbeling tot carton' plaatst het Museum Plantin-Moretus zijn topstukken, en deze van collega-instellingen in Vlaanderen, internationaal in de kijker. Het is een unieke gelegenheid om enkele bijzondere kleppers naast elkaar te zien.
