Originele tekst
A Monsr Garnier Secre du Roy. Adi 7e Julij 1589.
Combien que ie ne doubte point que la fame aye desia rapporté vers vous les tristes nouvelles de la mort de mon beau père Christophle Plantin a qui dieu face mercy, toutesfois ie nay aulcunnement sceu ny deu laisser (considerant la bonne affection qu'il a pleu a V. S. tousiours luy porter) d'escrire a Ycelle par cestes de sa maladie et iour du trespas. Ayant doncques mondit beau pere langui quelques années comme V. S. cognoist par avant des continuelles maladies et travaulx lesquels de jour a aultre ont débilité son corps desja si exténué, il est demeuré malade au lict depuis le jour de la Ste Trinité estant revenu de l'église et a couché malade jusque au premier de Juillet. Les médecins nous ont donné a cognoistre que le mal estoit advenu par ung coacervation de flegmes au costé droict par dedans le corps lesquels ayant engendré la quelque apostume luy ont donné de tresgrandes douleurs, lesquels après huict jours se diminuants est survenu une fièvre chaude et a tellement accablé le corps au paravant si débile, qu'il n'a esté possible de plus résister aulcunnement a tant de paines, lesquelles toutes il a enduré avec une incroyable patience tout le temps de sa maladie, se remettant tousjours en la volonté divine et se préparant d'un bon cueur et volontairement a laisser ce povre monde en demandant de' recevoir le St Sacrament et l'extresme unction, retenant tousjours la mémoire et entendement, et parlant jusques a la fin dernière. Et quelques heures avant son trespas ayant pardonné a tous ses enfants les faultes lesquelles pouvoyent avoir commises envers luy (comme ils l'en avoyent requis) entre aultres propos il leur dict les suivantes parolles pour les dernières qu'il a parle a eulx : Mes enfants tenés tousjours Paix, Amour et concorde par ensemble) cestes parolles proférées d'un si bon père trenchanres le cueur de tous ses enfants. Et peu de temps après a il fort a propos encores respondu au père Mathias de la Compagnie de Jésus a tout ce qu'il luy a demandé. Et sur la fin voulant comme semblait parler encores quelque chose, disant O Jesu, trespassa si doucement, que nous et les peres presents pensions plustost qu'il fust tombé en quelque grande faiblesse que d'estre expiré, et cecy advint le premier de Juillet du matin a trois heures. Triste matinée pour nous en laquelle avons perdu ung si bon père, perte irrestaurable si ce n'est par labeur et constance, vertus par lesquelles il s'est vrayement acquis ung tel renom qui ne périra pas bien tost. Espérant aussi que l'ayde de Dieu et des bons seigneurs (entre lesquels V.S. a esté des premiers a feu mon beau père) ne nous defauldra point, la suppliant bien humblement puis qu'il a pieu a icelle de porter tousjours une si bonne atîection et faveur a mondict père defunct, qu'il plaise a icelle de la continuer envers ses enfants et ceulx de sa maison lesquels sont tous prestz a s'employer toute leur vie pour luy faire en ce que sera en leur puissance, tout humble service. Sur ce me recommandant bien humblement, je prie Dieu, Monseigr' Garnier, de vous donner avec vostre tant noble et vertueuse compagne en santé bonne et longue vie. D'Anvers en haste et rempli de douleurs ce 7e juillet 1589 sudit.
Nous aurons achevé le Martyrologium Romanum avec les annotations de Caesar Baronius, ne sachant si ce livre est pour l’estude de V. S. comme scaij sera celluy des Annales ecclésiastiques lequel estant fini ne fauldraij d'envoijer. Jusques a présent n'avons rien entendu de l'assignation des quatre cents florins laquelle Monssr le bailly a rapporté avec soij, dont mon beau père a qui Dieu face mercy pardevant avoit baillé sa quistance.
Vertaling
Aan de heer Garnier, secretaris van de koning, de 6de juli 1589.
Geachte heer, hoewel ik er niet aan twijfel dat het gerucht met het trieste nieuws van het overlijden van mijn schoonvader Christoffel Plantijn (God geve hem genade) u al bereikt heeft, heb ik geenszins willen of mogen nalaten u te schrijven (denkend aan de grote genegenheid die u hem altijd hebt willen toedragen) over zijn ziekte en de dag van zijn overlijden. Zoals u weet, leed mijn schoonvader al enkele jaren hiervoor aan voortdurende kwalen en lasten die van dag tot dag zijn al zo uitgeput lichaam hebben verzwakt. Nu is hij ziek te bed gebleven sinds de dag van de Heilige Drievuldigheid toen hij van de kerk terugkwam en is bedlegerig gebleven tot de eerste juli. De artsen hebben ons te kennen gegeven dat de kwaal veroorzaakt werd door een opeenstapeling van slijmen aan de rechterzijde in het lichaam. Die hebben er een gezwel doen ontstaan wat hem erge pijnen gaf. Na acht dagen zijn die verminderd en trad er een warme koorts op die het al zo verzwakte lichaam zo heeft belast dat het op geen enkele manier nog langer mogelijk was weerstand te bieden aan die pijnen. Die heeft hij met een ongelooflijk geduld de ganse tijd van zijn ziekte allemaal doorstaan. Hij gaf zich de hele tijd over aan de goddelijke wil, gelijkmoedig en klaar om deze arme wereld te verlaten terwijl hij vroeg om het heilig sacrament en het laatste oliesel te ontvangen. Daarbij bleef hij altijd helder van geest en kon hij spreken tot het allerlaatste einde.
Toen hij enkele uren voor zijn dood zijn kinderen al hun fouten had vergeven die ze tegenover hem hadden kunnen begaan (zoals ze hem verzocht hadden) zei hij hen tussen andere kwesties door, de volgende woorden als de laatste die hij aan hen richtte: kinderen, bewaar steeds vrede, liefde en eendracht onder elkaar. Zulke woorden uitgesproken door een zo goede vader gingen recht door het hart van al zijn kinderen. Een beetje later heeft hij nog met overtuiging aan pater Mathias van de Sociëteit van Jezus geantwoord op al wat hem gevraagd werd. En wanneer hij op het einde nog iets leek te willen zeggen, zei hij “O Jezus” en ging zo zacht heen dat wij en de aanwezige geestelijken eerder dachten dat hij in een of andere erge flauwte was gevallen dan dat hij de laatste adem had uitgeblazen.
Dit gebeurde op de eerste juli om drie uur ‘s morgens. Een droevige ochtend voor ons wanneer we een zo goede vader hebben verloren, een onherstelbaar verlies als er geen werklust en vasthoudendheid was, kwaliteiten waardoor hij zich waarlijk een zo grote faam had verworven die niet snel zal vergaan. In de hoop dat de hulp van God en van de goede heren (onder wie u voor mijn schoonvader één van de belangrijkste was) ons niet in de steek zal laten, vraag ik u nederig omdat u altijd een zo grote genegenheid en goedwillendheid voor mijn overleden vader hebt gehad, dat u die wil verderzetten tegenover zijn kinderen en de leden van zijn huis. Die staan allen klaar om gans hun leven hun best te doen om u van dienst te zijn voor zoveel in hun vermogen ligt. Terwijl ik me nederig aanbeveel, bid ik God, heer Garnier, dat Hij u samen met uw edele en deugdzame echtgenote een goede gezondheid en lang leven verleent. Uit Antwerpen, in haast en vervuld van verdriet, deze 7de juli 1589.
We hebben het Martyrologium Romanum met de aantekeningen van Caesar Baronius voltooid, maar we weten niet of dit boek voor uw studie zal dienen, zoals ik weet dat de Annales ecclesiastici zal zijn. Wanneer die klaar is, is het niet nodig het boek op te sturen. Tot nog toe hebben we niets gehoord van de 400 gulden die de baljuw met zich heeft meegebracht waarvan mijn schoonvader (aan wie God zijn genade mag schenken) voordien een kwitantie had gestuurd.
