Verhalen uit het Plantijnse archief

Meer dan drie eeuwen lang hebben Christoffel Plantin en zijn opvolgers de bedrijfsvoering van de Plantijnse drukkerij en hun persoonlijke levenssfeer uitvoerig gedocumenteerd. Daarom heeft UNESCO het Plantin-Moretusarchief erkend als ‘Memory of the World’.

Vertrekkend vanuit het archief blogt onze archivaris Kristof Selleslach zeswekelijks over concrete belevenissen in de Gulden Passer. In deze verhalen worden de Moretussen en hun werknemers opnieuw mensen van vlees en bloed.

Leest u de artikels liever in het Engels? Dat kan op het Medium-kanaal van het museum.

De Plantijnse drukkerij zoekt personeel

De rekruteringsgolf van 1722

De Plantijnse drukkerij vulde in juni 1722 op korte tijd zes vacatures van drukkers en letterzetters. Aantekeningen over de sollicitatiegesprekken geven een zeldzaam kijkje achter de schermen van de rekrutering. Ervaring bleek cruciaal, en daarnaast had de meester van de Gulden Passer ook oog voor de houding van de kandidaten.

Naar school met de Moretussen

Verhalen uit het Plantijns archief

De welgestelde familie Moretus bood haar kinderen alle onderwijskansen: thuis of op internaat, een college in eigen stad of een taalbad in Wallonië, privélessen dans en muziek, voortstuderen aan de universiteiten van Leuven of Douai. Aan de hand van eeuwenoude archiefstukken illustreert archivaris Kristof Selleslach de schoolcarrières van de geprivilegieerde Moretuskinderen.

Het verdraaien van privileges. De casus van Aguilonius

Verhalen uit het Plantijns archief

Dat het er niet altijd koosjer aan toeging in de drukkerij van Balthasar Moretus, is te lezen in zijn nieuwe bijdrage over de zogenaamde 'privileges', een manier voor uitgevers om hun uitgaven tegen nadruk te beschermen.

De schatten van Balthasar II Moretus. Voorzorgsmaatregelen in oorlogstijd

Verhalen uit het Plantijns archief

Toen de belegering van Antwerpen haast onvermijdelijk leek, vreesden de inwoners voor zware plunderingen. Daarom nam een vooruitziende Balthasar II Moretus preventieve maatregelen. Hij stuurde zijn waardevolste voorwerpen samen met de eigendomsbewijzen van zijn vastgoed naar een goede vriend in het territorium van de vijand. Aansluitend verborg hij een noodpakket op zolder. Dankzij het Plantin-Moretusarchief zijn we precies op de hoogte van de inhoud.

Geen lanterfanten in de Plantijnse drukkerij

Verhalen uit het Plantijnse archief

In de Plantijnse drukkerij was geen plaats voor lanterfanten, zelfs al waren ze verre familie van de Moretussen. In een brief uit 1664 veegde Balthasar II Moretus zijn verre achterneef Peeter Moerentorf de Jonge de mantel uit.

De dagboeken van Theresa Mathilde Schilders

Leven en dood in de 18de eeuw

Theresa Mathilde Schilders onthield de belangrijke gebeurtenissen in haar leven. Ze noteerde de geboortes en overlijdens uit haar omgeving nauwgezet in haar almanakken. Als echtgenote van een aalmoezenier ontfermde ze zich een tijdlang over de vondelingen. Daarnaast maakte ze aantekeningen over de reizen van haar gezin en over de belangrijke gebeurtenissen die in haar stad plaatsvonden. De almanakken geven ons een bevoorrechte inkijk in het leven van de Antwerpse elite in de achttiende eeuw en in het bijzonder van het gezin Moretus-Schilders.

Drukken bij kaarslicht

Nachtwerk en brandgevaar in de Plantijnse drukkerij

In de winter werkten de gezellen van de Plantijnse drukkerij ook in de donkere ochtend- en avonduren. De verlichting met kaarslicht deed het brandgevaar aanzienlijk toenemen. Daarom hechtten de meesters van de Gulden Passer een groot belang aan brandpreventie. Aan de hand van archiefstukken illustreert archivaris Kristof Selleslach hoe men in de donkere uren brandveilig werkte.

Een nieuwjaarsgeschenk voor Plantijn - Het staalboek van Jan Moretus (1575)

Verhalen uit Plantijnse archief

De Moretussen hielden de traditie van de nieuwjaarswensen hoog. Jan Moretus gaf zijn schoonvader Christoffel Plantijn als nieuwjaarsgeschenk lijvige staalkaarten van het drukwerk van de Officina Plantiniana voorzien van een opdracht. Sommige Plantijndrukken kennen we uitsluitend omdat ze in de staalboeken werden opgenomen.

Het feest van Sint-Lucas

Verhalen uit het Plantijnse archief

Voor de Plantijnse drukkerij was de naamdag van Lucas de Evangelist (18 oktober) een bijzondere feestdag. De drukkerij lag de hele dag stil. De drukkers en letterzetters woonden in de kathedraal verplicht de solemnele mis ter ere van de patroonheilige bij. De proeflezers hielden een feestgelag waarvoor ze een heel jaar hadden gespaard.

Verloren Maandag

Verhalen uit het Plantijnse archief

Verloren Maandag was een zware dag voor de portemonnee van Balthasar IV Moretus, maar niet omdat hij de gezellen van de drukkerij op worstenbroden en appelbollen moest trakteren. De ambachtslieden liepen zijn deur plat om hun nieuwjaarsfooi te ontvangen. Nauwgezet noteerde Balthasar wie in 1722 aan de deur kwam en hoeveel hij aan elke stielman had gegeven. Onder meer de ‘cladtschilder’, de ‘perukier’ en het ‘melck meijsen’ kwamen langs.

De dronken drukker - Alcoholmisbruik op de Plantijnse drukkerij

Verhalen uit het Plantijnse archief

Alcohol op de werkvloer was bij de Plantijnse drukkerij ook al een bron van problemen. Ondanks de talrijke en herhaalde klachten over dronkenschap bleef Andries d’Hondt jarenlang als drukker aan de slag. Aan de hand van het klachtenboek reconstrueert deze blogpost de beschonken carrière van deze drukker.

Vakantielectuur met een bijbedoeling

Verhalen uit het Plantijnse archief

Latijnse scholen stimuleerden de wedijver tussen leerlingen met de uitreiking van prijsboeken na de examens. Aan het begin van de zomer van 1674 kreeg de jonge Melchior Moretus (1661–1693) ook een prijsboek. Het ongewone onderwerp van het boek is enigszins verrassend. Kan de inhoud van het prijsboek ons iets vertellen over Melchior als scholier?

gerelateerd

Archieven

De archieven van de Officina Plantiniana werden op 4 september 2001 door de Unesco opgenomen in het ‘Memory of the World’-register van het roerend cultureel werelderfgoed.

Plantin-Moretus Archief

Het Plantin-Moretus archief bevat documenten vanaf het midden van de 16de eeuw tot 1865. Het is een papieren goudmijn en telt 1.382 registers, 990 bundels, 187 pakken en meer dan 1.385 stukken op perkament.

gerelateerd

Museum Plantin-Moretus

Unesco werelderfgoed

Meld je aan voor de nieuwsbrief